Otizm ya da Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB), sosyal etkileşim, iletişim eksiklikleri, sınırlı ve yineleyici ilgi, davranış ve etkinlikler ile karakterize olan nörogelişimsel bir bozukluktur. Kişinin bilişsel ve duygusal gelişimini olumsuz yönde etkileyen bir zihin durumu olan otizm farklı şiddet derecelerinde ve farklı formlarda karşımıza çıkmaktadır.
Otizm yaşam boyu süren gelişimsel bir bozukluk olup; bireyin çevreyle ve özellikle diğer insanlarla etkileşimini olumsuz yönde etkiler. Otizmli çocuklar ve erişkinler başkalarıyla yeterli (anlamlı tarzda) ilişki kuramazlar.
Sosyal etkileşim, sosyal iletişim ve hayal gücü alanlarında sorun yaşayan otizmi olan bireylerin çeşitli zeka düzeylerinde olduğu görülmektedir. Otizm tanılı bireylerin yaklaşık %10-15’i normal ve normal üstü zeka düzeyinde; %25-35’i sınır zeka ve hafif mental retardasyon grubundadır; geriye kalanların zekaları ise orta ve ağır derecededir.
Otizm, günümüzde rastlanan en yaygın nörolojik bozukluktur ve Amerika Hastalıkları Kontrol Etme ve Önleme Merkezi (Centers for Disease Control Prevention)’nin verilerine göre 2006 yılında her 150 çocuktan 1’inde otizm görülürken, 2018 yılında verilen son bilgiye göre de, her 59 çocuktan 1’inde otizm görülmektedir.
Otizmin tek bir tipi yoktur, genetik ve çevresel faktörlerden etkilenen birçok alt tipi vardır. Otizm alt tiplerden oluşan bir spektrum bozukluğu olduğundan otizmi olan her insanın farklı güçlü yanları ve zorlukları vardır.
Belirtileri ilk 18 ayda ortaya çıksa da genellikle 2-3 yaşına kadar kendini gösterebilen otizme, erken müdahale edilmesi bireyin yaşamının ilerleyen dönemlerinde olumlu sonuçların gözlenmesi açısından önemlidir.
Otizm Belirtileri Nelerdir?
Otizm belirtileri aşağıdaki şekilde sıralanabilmektedir;
- Önceden edinilmiş konuşma, babıldama veya sosyal becerilerin kaybı
- Göz temasından kaçınma
- Konuşamama ve dinlememe
- Gecikmiş dil gelişimi
- Kelimelerin veya kelime öbeklerinin sürekli tekrarlanması (ekolali)
- Israrlı bir şekilde yalnızlığı tercih etme
- Diğer insanların duygularını anlamada zorluk
- Rutin veya çevredeki küçük değişikliklere karşı direnç
- Sınırlı ilgi alanları
- Tekrarlayan davranışlar (çırpma, sallanma, eğirme vb.)
- Seslere, kokulara, zevklere, dokulara, ışıklara ve / veya renklere olağandışı ve yoğun tepkiler
Otizmi olan tüm çocuklar tüm belirtileri göstermez. Bu nedenle profesyonel değerlendirme çok önemlidir.
M-CHAT (Değiştirilmiş Erken Çocukluk Çağı Otizm Tarama Ölçeği ) de bir uzmanın çocuğunuzu değerlendirip değerlendirmeyeceğini belirlemenize yardımcı olabilir.
Otizm açısından erken tanılama yapılması ve otizmli çocuğun eğitime erken yaşta başlaması ilerleyen dönemde otizm belirtilerinin kontrol altına alınmasına, gelişim sağlanmasına büyük katkı sağlamaktadır.
Ülkemizde otizm tanısı koyabilecek uzmanlar çocuk ruh hastalıkları uzmanları ve çocuk nörologlarıdır.
Otizmi olan her çocuk veya yetişkinin kendine özgü güçlü yanları ve zorlukları vardır, bu nedenle otizm tedavisi ve müdahalesinde de herkese uyacak tek bir yöntem yoktur. Otizm müdahalesi veya tedavi planı kişinin özel ihtiyaçlarına göre düzenlenmelidir.
Otizme müdahale davranışsal tedavileri, ilaçları veya her ikisini içerebilir. Otizmi olan birçok insanın uyku bozukluğu, nöbetler ve gastrointestinal sıkıntı gibi ek tıbbi bulguları vardır. Bu koşulların ele alınması dikkat, öğrenme ve ilgili davranışları geliştirebilir.
Otizmli bireyin yeteneklerinin geliştirilmesi ve sosyal ilişkilerinin düzenlenmesi amacı ile Uygulamalı Davranış Analizi, İlişki Temelli Yöntemler, TEACCH, Konuşma Terapisi, Sosyal Öyküler, Akran Öğretimi, Zihin Okumayı Öğretme gibi farklı teknikler çocuğun bir uzman tarafından değerlendirilmesi ile kullanılabilir.
Otizmli bireyin tedavisinde en büyük etken ailenin kabul etmesi ve doğru zamanda tanı ve tedavi sürecine başlanmasıdır.
Otizmi Olan Çocukların Davranışları
Otistik çocukların pek çoğu bebekliğin erken dönemlerinden itibaren sosyal ve iletişimle ilgili sorunları olduğuna ilişkin belirtiler gösterirler. Çoğunlukla çocuk iki yaşındayken, konuşmuyorsa ve davranış örüntüsü aynı yaştaki diğer çocukların davranışlarından farklıysa anne-baba kaygılanmaya başlar.
Otizmin Erken Belirtileri
Bebeklerin çoğu altı aylığa yaklaşırken zaman zaman gülümserler….eğer bebeğiniz hiçbir koşulda memnun olduğuna dair bir işaret vermiyorsa otizm bir olasılıktır...
Anneler için otizmin erken belirtilerini farkedebilmek çok zordur…kaldı ki otizmi olan bazı bebekler bir ve bir buçuk yaşa kadar normal bir gelişim de gösterebilirler...
Yine de az da olsa ters giden birşey farkedildiğinde ya da hissedildiğinde (annelerin sezgileri kuvvetlidir) mutlaka bir uzmana danışmak gereklidir...
Büyümekte olan bebeklerde sesler çıkarma (agulama, babıldama vs.) Ve yüz ifadelerini değiştirme normal gelişimsel sürecin bir parçasıdır…eğer bebeğiniz 10. Aya girdiyse ve bunların herhangi birisini yapmıyorsa…bu da otizmin erken belirtilerindendir.
Bebekler her zaman anne ya da babalarının yaptıkları hareketleri ya da çıkardıkları sesleri taklit etme eğilimi taşırlar..
Eğer bebeğiniz 2 yaşına geldiyse ve hala konuşma gelişmeye başlamadıysa bu da otizmin erken belirtilerinden biri sayılabilir...
Bazen de 2 yaşına kadar sesler hatta kelimeler çıkaran bebekler..aniden susarlar….bu da otizmin belirtilerindendir...
Böyle bi koşulda yapılması gereken; halk arasında yaygın olan “erkek çocuk geç konuşur” gibi inançları kulak ardı edip bu durumu değerlendirecek bir uzmana danışmaktır. 2 yaşına gelip de hala bir iki tane bile kelime kullanmayan çocuğun gelişiminde otizm olmasa bile ters giden birşeyler olabilir...
- Eğer bebeğiniz 2 yaşına geldiyse ve diğer çocuklara karşı ilgisizse
- Sizinle ce-e ya da sar sar makarayı gibi oyunları oynamaya istekli değilse ya da hiç oynamıyorsa
- Sizinle bir ya da iki saniyeden fazla göz teması kurmuyorsa
- Adını söylediğinizde hiç tepki vermiyor ya da sizi duymuyor gibi davranıyorsa
- Amaçsız bir şekilde evin içinde dolaşıyorsa
- İşaret parmağınızla ilgisini çekeceğini düşündüğünüz bir şeyi gösterdiğinizde hiç bakmıyorsa
- Size bir şey göstermek için yanınıza göstermek istediği nesneyle gelmiyorsa,
Otizmle tanışıyor olabilirsiniz...
Otizmle İlgili Yanlış Bilinenler hakkında detaylı bilgi almak için tıklayınız.
Otizmin en belirgin özelliği nedir?
Otizmin en belirgin özelliği çocuğun yeterli düzeyde uygun göz teması kuramaması ve konuşma gecikmesi yaşamasıdır.
Otizm tedavisi var mıdır?
Otizmin belli bir ilaç tedavisi yoktur. Bazı ilaçlar ile otizm semptomlarının kontrol altına alınması sağlanabilir. Otizmde en etkili ve olumlu gelişmeler etkili bir özel eğitim müdahalesi ile mümkündür.
Otizm ne zaman anlaşılır?
Otizm belirtileri çocukta 6 aydan itibaren görülmeye başlayabilir. 2-3 yaşına kadar net olarak kendini gösterebilir.
Otizm erken teşhis edilebilir mi?
Evet. Otizmin erken teşhisi, ilerleyen dönemde çocuğun otizm belirtilerinin en az seviyede kendini göstermesine ve çocuğun gelişiminde olumlu şekilde ilerlemesine olanak tanır.
Kaç çeşit otizm vardır?
Otizm spektrum bozukluğu içinde çeşitlilikler barındıran bir yelpazedir. Prognozu daha çok otizmi olan bireylerin semptomlarının şiddeti ve frekansı belirler.
